Geschiedenis
De orde werd opgericht op de feestdag van de bisschop en martelaar Sint Stanislas, op 8 mei 1765, door koning Stanislas II Augustus Poniatowski, de laatste inheemse koning van het Gemenebest van het Koninkrijk Polen en het Groothertogdom Litouwen.
De Orde van Sint Stanislas werd opgericht in de geest van het tijdperk van de verlichting, om ‘verlichte mannen’ rond de koning te verzamelen. Het doel was om de ontwikkeling van een modern sociaal verlicht land aan te moedigen.
Om een verband te vinden tussen het middeleeuwse en het nieuwe verlichte Polen, koos koning Stanislas Poniatowski zijn titulaire heilige, de bisschop en martelaar Sint Stanislas, de oude beschermheer van Krakau en Polen, als beschermheer van zijn nieuwe orde. Om de nieuwe ridders aan te moedigen, kiest hij het motto “Praemiando incitat” wat “aanmoedigen door belonen” betekent.
Het was een enkele klassenorde en de hoogste onderscheiding en eer na de orde van de Witte Adelaar, die eerder in 1325 was ingesteld.
Na de derde en laatste verdeling van het oude Pools-Litouwse Gemenebest in 1795, tussen Rusland, Oostenrijk en Pruisen, werd de Orde van Sint-Stanislas opgeschort.
Als gevolg van de overwinningen van Napoleon, en bevrijd van de bezetting, werd het centrale gebied van Polen omgevormd tot het ‘hertogdom Warschau’ onder Frederik Augustus I, koning van Saksen, die de tweede grootmeester werd en daarmee de schenking van de Orde van Sint Stanislas hernieuwde. . Hij voegde een tweede witte streep toe aan de rand van de vleugel.
Als gevolg van de overwinningen van Napoleon, en bevrijd van de bezetting, werd het centrale gebied van Polen omgevormd tot het ‘hertogdom Warschau’ onder Frederik Augustus I, koning van Saksen, die de tweede grootmeester werd en daarmee de schenking van de Orde van Sint Stanislas hernieuwde. . Hij voegde een tweede witte streep toe aan de rand van de vleugel.
Tsaar Alexander I verdeelde als derde Grootmeester van de Orde de Orde in vier klassen en de voorwaarde om een hogere klasse te ontvangen was dat hij al een lagere klasse had ontvangen.
Als gevolg van de Russische Revolutie werd tsaar Nicolaas II in maart 1917 gedwongen af te treden. De Orde van Sint Stanislas werd opnieuw opgeschort.
Op 9 juni 1979 werd de Orde van Sint Stanislas in vijf klassen opnieuw ingesteld door Juliusz Nowina-Sokolnicki, een van de twee voormalige legitieme Poolse regeringen in ballingschap, die in Londen was gevestigd.
Bij de heroprichting in 1979 werd het eerste Diploma van de Orde van Sint Stanislas, samen met het Grootkruis en de Sjerp, geplaatst bij het heiligdom van Onze Lieve Vrouw van Czestochowa in Polen (het heiligste heiligdom van Polen). Later werd het tweede diploma van de Orde van Sint Stanislas, samen met het Grootkruis en de Sjerp, uitgereikt aan Zijne Heiligheid Paus Johannes Paulus II. Zijne Heiligheid wenste de Orde het beste en de onderscheiding die hem werd overhandigd, is nu te zien in het Koninklijk Kasteel in Krakau.
Jan Zbigniew Potocki volgde Juliusz Nowina Sokolnicki op als IXe Grootmeester van de Orde in augustus 2009. Hij werd in februari 2010 uit zijn positie als Grootmeester ontslagen, nadat hij herhaaldelijk de grondwet van de Orde had geschonden. Hij heeft deze beslissing nooit erkend.
De Orde werd vervolgens internationaal bestuurd door de Regentschapsraad. De Confederatie van Priorijen en Commanderijen bestuurde de Orde in Polen.
Op 16 februari 2011 gaven de priors, kanseliers en commandeurs van de Orde van St. Stanislas in Polen een verklaring af waarin ze Waldemar Wilk erkenden als rechtmatige opvolger van Juliusz Nowina Sokolnicki.
Ter gelegenheid van de jaarlijkse algemene vergadering in Londen in november 2018 werd de Xe Grootmeester als titulair hoofd Waldemar Wilk bij stemming verwijderd.
Chev. Tomas Lorant, hoofd van de Regentschapsraad, werd regent van de Orde. Hij bestuurt de Orde wereldwijd, met uitzondering van het vasteland van Polen, in samenwerking met Grootpriors en hooggeplaatste leden van de Orde. De positie van Grootmeester blijft vacant.
Sinds 2018 aanvaardden Hun Koninklijke en Keizerlijke Hoogheid Sandor en Herta-Margarete Habsburg-Lothringen, aartshertog van Oostenrijk, Prins van Hongarije en Bohemen, Prins van Toscane, ... de functie van Hoge Beschermers van de Orde van Sint Stanislas.
De Hoge Beschermers van de Orde: ZKH en HKH, de Aartshertog en Aartshertogin Sandor (rechts) en Herta-Margarete (links) von Habsburg-Lotharingen. Bron: www.habsburg.org